Sual: Köylünün mahsulünü satmayıp bekletmesi caiz midir? İlaç ve gıda maddesi ile diğer mamullerin pahalanınca satmak için saklanması aynı hükümde midir?Cevap:
İmam-ı a’zam Ebu Hanife “rahmetullahi aleyh” buyurdu ki, (Köylü, tarlasından aldığı gıda maddelerini istediği zaman satabilir. Acele satması vacib değildir. Fakat, acele etmesi sevabdır. Pahalı olunca satmasını düşünmesi çirkindir. İlaçlarda ve gıda maddesi olmayan ve herkese lâzım olmayan şeylerde ihtikâr haram değildir. Ekmek ve benzerlerinde çok haram olup, et, yağ gibilerde az haramdır). İmameyne göre, bunların hepsi ihtikârdır. İnsanlara lâzım olan her şeyde ihtikâr haramdır.
Hükûmet, ihtikâr edeni, haber alınca, evine yetecek kadar bırakıp, fazlasını halka satmasını emreder.
İmam-ı a’zam “rahmetullahi aleyh”, ilaçların saklanarak yüksek fiyatla satılmasını beklemek ihtikâr olmaz, buyurdu. İlaçların çoğu böyle ise de, kininin sıtmaya, ensülinin diyabete ve aşı ile serumların, belli mikroplara karşı kullanılması, ekmeğin açlığa karşı kullanılması gibi, muhakkak şifaya sebep olduğundan, bu gibi, tesiri kuvvetli ilaçları saklayarak, ihtikâr [kara borsacılık] yapmak haram olur.
Gıda maddelerinde ihtikârın haram olması, az bulundukları zamandadır. Çok olup, herkes kolay alabilirse, ihtikâr haram olmaz. Fakat, böyle zamanlarda da, mekruh olur. Çünkü, insanların zararını beklemek, iyi değildir. (Tam İlmihal s. 840)
***
Sual: Gıda maddelerini pahalı olunca satmak için saklamak caiz midir?
Cevap:
Alış-verişte Müslümanlara ziyan yapmanın, zarar vermenin bir şekli, ihtikârdır. İhtikâr eden melundur. (İhtikâr) demek, insan ve hayvan gıda maddelerini piyasadan toplayıp, yığıp, pahalandığı zaman satmaktır. Peygamberimiz “sallallahü aleyhi ve sellem” buyurdu ki, (Bir kimse gıda maddelerini alıp, pahalı olup da satmak için kırk gün saklarsa, hepsini fakirlere parasız dağıtsa, günahını ödeyemez). Yine buyurdu ki, (Bir kimse gıda maddelerini kırk gün saklarsa, Allahü teâlâ ona darılır. O, Allahü teâlâyı saymamış olur). Bir hadîs-i şerifte buyuruldu ki, (Bir kimse, hariçten gıda maddesi satın alıp, şehre getirir ve piyasaya göre satarsa, sadaka vermiş gibi sevab kazanır veya köle azad etmiş gibi sevab kazanır).
İmam-ı Ali “radıyallahü anh” buyuruyor ki, (Gıda maddelerini kırk gün saklayanın kalbi kararır). Ona, bir muhtekiri haber verdiklerinde, emretti, sakladığı şeyleri yaktırdı. Âlimlerden birisi, tüccar idi. Vasıt şehrinden, Basra’ya gıda gönderip satılmasını vekiline emretti. Basra’da ucuz olduğu için, vekili bir hafta bekleyip, pahalı sattı ve âlime müjde yazdı.
Cevabında buyurdu ki, (Biz, az kâr ile çok sevab kazanmağı daha çok severiz. Fazla kazanmak için, dinimizi feda etmemeli idin. Çok büyük cinayet yapmışsın. Bunu af ettirmek için sermayeyi ve kârı hemen sadaka olarak dağıt!). İhtikârın haram olması, Müslümanlara zararlı olduğu içindir. Çünkü, gıda maddeleri, insanların ve hayvanların yaşayabilmesi için lâzımdır. Satılınca, herkesin alması mubahtır. Bir kişi alıp saklayınca, başkaları alamaz. Sanki çeşme suyunu saklayıp, herkesi susuz bırakmağa benzer. Gıda maddelerini bu niyet ile satın almak günahtır. (Tam İlmihal s. 840)
