Sual: Haccın sünnetleri nelerdir? Haccın sünnetini yapmayana ceza lâzım olur mu?Cevap: Haccın sünnetleri onbirdir.
1- Temettüye niyet etmemiş afaki olanların, hemen Mescid-i harama girerek (Tavaf-ı kudüm) yapmalarıdır. Kâbe’yi görünce tekbir, tehlil ve dua edilir. Erkekler, Hacer-i esvede el ve yüz sürer. Süremezse, uzaktan istilâm eder. Yani ellerini kaldırıp, “Bismillâhi, Allahü ekber” deyip yüzüne sürer. Tavaf-ı kudümden ve iki rekat namazdan sonra, Safa ile Merve arasında sa’y yapılır. Bundan sonra, ihramı çıkarmadan, Mekke şehrinde oturup, Terviye gününe kadar, istenildiği miktar, nafile tavaf yapılır. Müfrid olan ve karin olan hacılar, taş atıp tıraş oluncaya kadar ihramı çıkarmayacağı için, ihramın men ettiği şeylerden, her gün, sakınmaları lâzım olur. Bu şeylerden sakınamayacak kimselerin, mütemetti hacı olması uygundur.
2- Tavafa (Hacerül-esved)den başlamak ve burada bitirmektir.
3- İmamın üç yerde hutbe okumasıdır. Birisi, Zil-hicce ayının yedinci günü Mekke’de; ikincisi, dokuzuncu günü, öğle namazı olunca, öğle ve ikindi namazlarından önce, Arafat’ta; üçüncüsü, onbirinci günü, Mina’da okunur. Arafat’ta, hutbe bitince öğle ve hemen sonra ikindi namazı, cemaat ile kılınır. İmama yetişemeyen, ikindi namazını, ikindi vaktinde kılar. Namazdan sonra, imam ve cemaat, mescid-i Nemreden, Mevkıfe gelip, imam hayvanda, hacılar ise yerde, kıbleye karşı, ayakta veya oturarak vakfeye dururlar. Cemaatin de hayvanda olması efdaldir. (Cebel-i rahme) kayaları üstüne çıkmak ve vakfe için niyet etmek lâzım değildir.
4- Arafat’a gitmek için, Mekke’den, (Terviye günü), yani Zil-hiccenin sekizinci günü, sabah namazından sonra çıkmaktır. Mekke’den Mina’ya gidilir.
5- Arefe gününden önceki ve bayramın birinci, ikinci ve üçüncü günlerinin geceleri, Mina’da yatmaktır. Üçüncü gece ve günü Mina’da kalmak mecburi değildir.
6- Arafat’a gitmek için, Mina’dan, güneş doğduktan sonra yola çıkmaktır.
7- Arefe gecesi Müzdelife’de yatmaktır. Arafat’tan Müzdelife’ye gelip, burada, yatsı vakti olunca, akşam ve yatsının farzları birbiri ardınca, cemaat ile kılınır. Akşam namazını Arafat’ta veya yolda kılanların Müzdelife’de tekrar cemaat ile veya yalnız olarak, yatsı ile birlikte kılması lâzımdır.
8- Müzdelife’de, vakfeye, fecir ağardıktan sonra durmaktır. Gece Müzdelife’de yatıp, fecir açılırken, sabah namazını hemen kılıp, sonra, (Meş’arilharam) denilen yerde, ortalık aydınlanıncaya kadar, vakfeye durulur.
9- Arafat’ta, vakfeden önce gusül etmektir.
10- Mina’dan Mekke’ye son dönüşte, önce Ebtah denilen vadiye gelip, burada bir miktar durmaktır. Buradan Mekke’ye gelip dilediği kadar kalır.
11- Hacca giderken, muhtaç olmayan ana, babadan, alacaklılardan, kefilinden izin almak sünnettir. Ana baba muhtaç ise, izinsiz gitmek haramdır. Nafaka bırakmadı ise, zevcesinden izinsiz gitmesi de haram olur. Mekke şehrine (Mu’allâ) kapısından, Mescide (Bâbüsselâm)dan ve gündüz girmek müstehabtır.
Haccın sünnetini yapmayana ceza lâzım gelmez. Mekruh olur. Sevabı, azalır. Arefe günü Cumaya rastlarsa, yetmiş hac sevabı hâsıl olur. Halk arasında buna hacc-ı ekber deniliyor. Bu söz doğru değildir. (Tam İlmihal s. 345)
***
Sual: Haccın vacipleri nelerdir? Bilerek veya bilmeyerek, bir vacibi vaktinde ve yerinde yapmayana ceza lâzım olur mu?
Cevap: Haccın vacipleri yirmiikidir.
1- Tavaf-ı kudümden sonra ve hac ayları içinde olmak şartı ile, Safa ile Merve tepeleri arasında, sa’y etmek, yani, yedi kere usulü ile yürümek. Tavafsız sa’y sahih olmaz.
2- Arafat’tan dönüşte, Müzdelifede, vakfeye durmaktır. Âdem “aleyhisselâm”, hazret-i Havva ile ilk olarak Müzdelifede buluştu.
3- Şeytan taşlamak, yani Mina’da, üç gün, üç ayrı yerde temiz taş veya teyemmüm caiz olan şey atmaktır.
4- İhramdan çıkmadan önce, başın en az dörtte birini ustura ile tıraş ettirmek veya en az üç santimetre, kendisi veya başkası kırkmaktır. Berber veya ustura bulamamak özür sayılmaz. Başında saç olmayan veya başı yara olan da, usturayı, değmeden baştan geçirmelidir. Kadınlar, saçını tıraş etmez. Makas ile biraz keser.
5- (Afaki) olan, yani Mikât denilen yerlerden daha uzak memleketlerin hacıları, Mekke’den son ayrılacağı gün (Tavaf-ı sadr), yani (Tavaf-ı veda) yapmaktır. Hayızlı kadına bu tavaf vacip değildir. Bu tavafta Remel ve ardında sa’y yoktur.
6- Arafat’ta, güneş battıktan sonra da, biraz kalmaktır. (Cevhere) ve (Mecmû’a-i Zühdiyye) kitaplarında diyor ki, (Güneş batmadan önce Arafat meydanından dışarı çıkanın kurban kesmesi lâzım olur. Cünüp iken Arafat’ta durulabilir).
7- Tavaf-i ziyarette, Kâbe-i muazzama etrafında dörtten sonra üç kere daha dönmektir. Tavaf-ı ziyaretten sonra Mina’da gecelemek Hanefide sünnettir.
8- Tavafta abdestsiz ve cünüp olmamaktır.
9- Elbise temiz olmaktır.
10- Tavaf yaparken, Hatim denilen yerin dışından dolaşmaktır.
11- Tavafta, Kâbe-i muazzama, sol tarafta kalmaktır.
12- Tavaf-ı ziyareti, bayramın üçüncü gününün güneşi batıncaya kadar yapmaktır.
13- Tavaf ederken, avret yeri kapalı olmaktır. Kadınlar için çok mühimdir.
14- Safa tepesi ile Merve tepesi arasında sa’y ederken, Safa’dan başlamaktır.
Safa tepesine çıkınca, Kâbeye döner. Tekbir, tehlil ve salevat getirir. Sonra, iki kolunu omuz hizasında ileri uzatıp ve avuçlarını semaya doğru açıp dua eder. Sonra Merve’ye doğru yürür. Safa’dan Merve’ye dört, Merve’den Safa’ya üç kere gidilir.
15- Her tavaftan sonra, (Mescid-i haram) içinde iki rekat namaz kılmaktır.
16- Şeytan taşlamasını bayram günlerinde yapmaktır.
17- Tıraşı, bayramın birinci günü ve Harem hududu içinde yapmaktır.
18- Sa’yı yürüyerek yapmaktır. İki yeşil direk arasında erkek hızlı gider.
19- Kıran ve temettü’ hac yapan, şükür kurbanı kesmektir.
20- Kurbanı, bayramın birinci günü kesmektir.
21- Cima gibi yasak olan şeyler, Arafat’ta durmadan önce yapılırsa, haccı bozar. Bunları Arafat’dan önce yapmamak farzdır. Cimadan başkalarını, ihramı çıkarıncaya, cimayı, tavaf-ı ziyareti yapıncaya kadar terk etmek vaciptir.
22- Müzdelife vakfesi ve bu vakfeyi sabah namazı vaktinde yapmak vaciptir.
Bilerek veya bilmeyerek, bir vacibi vaktinde ve yerinde yapmayana ceza lâzım olur. Ceza, Kurban kesmek veya bir fıtra sadaka vermektir. Hastalık, ihtiyarlık veya kalabalık gibi bir özür ile terk edince, bir şey lâzım gelmez. [Bir vekile yaptırması lâzım olmaz.] Hayızlı veya nifaslı kadın Mescid-i harama giremez. Tavaftan başka nüsükleri yapar. Tavaf-ı ziyareti temizlenince yapar. Her günün nüsükü, sonraki gecesinde de yapılabilir. (Tam İlmihal s. 344)
