Cevap:
Şernblâlî “rahmetullahi teâlâ aleyh”, (Nûr-ül-îzâh) kitabında buyuruyor ki, (Bulutsuz gecelerde iftarı çabuk yapmak müstehabtır). Kendisi, bu kitabı şerh ederken buyuruyor ki, (Bulutlu gecelerde orucun bozulmasından korunmak için, ihtiyatlı davranmalı [yani, iftarı biraz geciktirmelidir]. Yıldızlar görünmeden önce iftar eden, tacil etmiş olur). Bu kitabın haşiyesinde, Tahtâvî buyuruyor ki, (Orucu namazdan önce bozmak müstehabtır. (Bahr) kitabında [ve ibni Âbidînde] denildiği gibi, iftarda acele etmek, yıldızlar görülmeden önce, iftar etmek demektir).
Akşam namazını da, bu vakitte, yani erken kılmak müstehabtır. Güneşin battığı iyi anlaşılınca, önce E’ûzü ve Besmele okuyup, (Allahümme yâ vâsi’al-magfireh igfirlî ve li-vâlideyye ve li-üstâziyye ve lil-müminîne vel müminât yevme yekûmülhisâb) denir. Bir iki lokma iftarlık yiyip, (Zehebezzama’ vebtelletil-urûk ve sebe-tel-ecr inşâallahü teâlâ) denir ve yemeğe başlanır.
Hurma veya su, zeytin yahut tuz ile iftar edilir. Yani, oruç bozulur. Sonra, camide veya evde, cemaat ile akşam namazı kılınır. Bundan sonra, akşam yemeği yenir. Sofrada yemekleri yemek, bilhassa Ramazanda uzun süreceğinden, akşam namazının erken kılınması ve yemeğin, acele etmeyerek, rahat yenmesi için, az bir şeyle iftar edip, yemeği duadan ve namazdan sonra yemelidir. Böylece, oruç erken bozulmuş, namaz da erken kılınmış olur. (Tam İlmihâl s. 316)
***
Sual: Yüksek yerlerde güneş daha geç batıyor. Yüksek yerlerde oturanlar vadide oturanlardan daha geç mi orucu açacaklar? Orucun bozulma şüphesi olduğunda ne yapılabilir?
Cevap:
İbni Âbidîn, orucun müstehablarını anlatırken diyor ki, (Alçak yerde olanlar, güneşin gurup ettiğini görünce, iftar ederler. Yüksekte olan, gurup ettiğini görmedikçe, bunlarla beraber iftar edemez). Orucu tarif ederken yazdığı (Oradan gece başlayınca iftar edilir) hadîs-i şerifinin (Şark tarafında karanlık başlayınca iftar edilir) demek olduğunu bildirmektedir. [Şark tarafta karanlığın başlaması, en yüksek yerde ziyanın kalmaması demektir.]
İftarı akşam namazından önce yapmak müstehab ise de, bir ibadeti bozmak şüphesinden kurtarmak için müstehab terk edilmelidir. Önce akşam namazını kılmalı, sonra iftar etmelidir. Böylece iftar yine, yıldızlar görünmeden önce olur. Yani, acele edilmiş olur ve oruç, bozulmak tehlikesinden kurtulur. Akşam namazını vakti çıkmadan, tekrar kılmak mümkündür. Takvim, saat, kandil, top ve ezan yanlış olunca, oruç kurtulmaz. İbni Âbidîn, namaz vakitlerini anlatırken buyuruyor ki, (İftar etmek için, güneşin battığını iki âdil Müslümanın haber vermesi lâzımdır. Bir olursa da, mahzuru yoktur). [Görülüyor ki, takvimi hazırlayanın ve iftar topu atanın, ezan okuyanın âdil olmaları lâzımdır.] (Tam İlmihâl s. 317)